September 1944

Het is half September 1944 en we zitten meestal in de kelder, Wij zijn acht volwassenen en vijf kinderen tussen 10 en 17 jaar. De kelder is voorzien van slaapplaatsen en is vakkundig door mijnwerkers gestut. Wij hebben al de jaren hiervoor bij luchtalarm gebruik gemaakt van de kelder en dat was vaak 4 a 5 keer per week. Nu bivakkeren wij nagenoeg permanent in de kelder want nu het front steeds korter bij komt is het granaatvuur te intensief om in huis te blijven. Scholen zijn na de grote vakantie ook al niet meer open gegaan, kortom het is een roerige tijd. Maastricht is al bevrijd wordt ons via via medegedeeld, wij zijn benieuwd hoever de Duitsers al terug getrokken zijn. Bij ons zijn ze nog duidelijk aanwezig. Vooral s’nachts horen we patrouilles langslopen en een enkele gevechtswagen rijdt door de verlaten straten.
S’morgens vroeg verlaten twee mannen de kelder om te kijken of er ergens door granaatvuur gedood vee in de weilanden ligt. Als ze wat vinden wordt er een zo groot mogelijk stuk afgesneden, weer terug wordt het vlees door de gehaktmolen gedraaid en gebraden. Dit alles is niet zonder risico maar je moet toch eten nietwaar. Maar het valt niet mee. We proberen met spelletjes de tijd wat te verdrijven. Met de hygiene is het ook niet al te florissant gesteld, als er water is s’morgens gauw een kattenwasje en dat is het meestal. Tot rond de middag is het meestal rustig wat betreft granaatvuur maar daarna komen met tussenpozen steeds granaten ergens neer. God zij dank is ons huis nog niet getroffen maar een grote kasteelboerderij is vorige nacht in vlammen op gegaan. En dat op tweehonderd meter van ons verwijderd, brandweer is niet geweest. Er was geen water die nacht dus konden ze niet veel doen. Veel huizen hebben dakschade en sommige zijn onbewoonbaar geworden. Er worden nog wel voorzichtig bezoeken in de buurt gedaan om te horen hoe alles er voor staat. Op een September 1944 in de middag lieten de duitsers de spoorbrug springen. Nu was de enige weg naar de amerikaanse linie afgesloten en bleven wij ook verstoken van berichten van het front.  Al met al werd het er niet beter op maar we moesten gewoon proberen er het beste er van te maken. Op de laatste Zondag van September komt het bevel dat wij ons klaar moeten maken voor de evacuatie van Kerkrade. Maandagmorgen om 5 uur moeten we vertrekken richting Kerkrade en er zal tot in de middag niet geschoten worden. Dus vroeg in de morgen gaan wij bepakt met alles wat we maar kunnen meenemen op een fiets geladen en de rest in een koffer en tassen. Op weg naar waarheen, we weten het niet. Maar in Kerkrade wordt de stoet naar Spekholzerheide geleid waar we in bevrijd gebied terechtkomen. Ondanks dat we in bevrijd gebied zijn is het toch maar een treurige nat geregende stoet van ruim 30.000 mensen die niet weten wat de dag verder brengen gaat, en waar we die avond onderdak vinden en of we nog wat te eten kunnen organiseren, kortom we hebben nog geen bevrijd gevoel.
De Duitsers hebben ons op de doorgaande weg naar Simpelveld gezet maar er is zoveel militair verkeer dat de Amerikanen ons zo gauw mogelijk van die weg afhalen en ons rechtsaf een grindweg op sturen. De weg was door de gestage regen en duizende voetstappen voor ons veranderd in een modderige brei waarin je op sommige plekken tot tien cm wegzinkt, en wij lopen op doorgerepareerde oorlogsschoenen die zo lek zijn als een mandje. Langs de weg staan om de tien meter soldaten met het geweer voor de borst om te beletten dat de groep zich kan verspreiden en de chaos nog groter maakt. Wij lopen nu in de richting van het toenmalige klooster van Imstenrade. Als wij Imstenrade naderen horen wij het jankend gefluit van een granaat, iedereen zoekt direct dekking op de grond maar de granaat komt rechts van ons in het veld terecht. Geschrokken en modderig staat iedereen weer op de been en we gaan verder. Er is nog geen paniek maar die is er wel als de volgende granaat zich aandient die links van ons neerkomt. Weer ligt iedereen met de neus in de modder maar de soldaten manen ons tot doorlopen en geven niemand de kans om zich af te zonderen van de groep. Voor het klooster draaien we linksaf, de monniken staan achter het hekwerk naar ons te kijken, maar wij moeten door richting Ubachsberg. Wij komen nu in een holle weg wat iets meer bescherming biedt aan de met enige tussenpozen ontploffende granaten. Plotseling, wij zijn net enige huizen gepasseerd als er voor ons een granaat in de colonne inslaat. Lichamen vliegen door de lucht, gegil en kermen van getroffenen. Soldaten vliegen er op af. Bevelen en nog meer gekerm, een kakofonie van geluid. Als wij de plek van de inslag naderen zien we pas wat er gebeurd is. Enkele doden liggen onafgedekt langs de weg en met gewonden zijn soldaten met rode kruisen op de helm druk bezig. Goederen en fietsen liggen in de omtrek verspreid, een kinderwagen staat verloren langs de weg, een huilende baby er nog in. Een legerwagen komt ons tegemoet. Wij worden vooruit gedreven door de soldaten. Mijn moeder zegt ,,niet kijken,, maar ik kan mijn ogen er niet van af houden en besef dat dit oorlog is ook al zijn wij nu in bevrijd gebied. In de stoet begint iemand te bidden en al gauw doet iedereen mee. Of het bidden geholpen heeft maar het maakt de mensen wel iets rustiger en wij naderen nu Ubachsberg. Tussen de huizen voelen we ons al veiliger al horen wij ver achter ons nog ontploffende granaten. Op het kruispunt draaien we naar links en na een tijdje vinden we onderdak in een schuur op een boererij samen met nog wel honderd andere mensen. Een dak boven ons hoofd en stro om op te liggen lijkt ons nu de hemel op aarde na alles wat we meegemaakt hebben. We eten wat en ik val al gauw in slaap.
De volgende dag hebben mijn ouders een onderkomen geregeld bij een boerderij van de familie Lemmens aan de Klimmenderstraat. Daar kunnen we blijven tot Kerkrade weer veilig is en wij weer terug kunnen.
Als ik dit schrijf denk ik wel eens wat mensen die dit niet meegemaakt hebben licht oordelen over vluchtelingen. Wij moesten vluchten 10 km en 70 jaar geleden en het staat mij nu nog haarscherp op het netvlies. Achtien mensen kwamen om en tientallen werden gewond werd later vastgesteld.
Cor Bekker